5. Bilim Adamlarının Psikolojileri

(Hatırlatma: Kuantum olaylarının nedeni tam olarak anlaşılmasa da kuram çok güzel çalışmaktadır. Yerine yeni bir kuram gelene kadar da kullanılmaya devam edilecektir.  Feynman ve diğer fizikçiler aynı zamanda kuantum kuramını geliştiren kişilerdir. Onların “anlamaması” ile benim “anlamamam” bir değildir.)

Kuantum teorisi, harika işlemesine, bütün verimliliğine, pek çok fizikçiye Nobel ödülü kazandırmasına rağmen dünyanın en iyi fizikçilerine kök söktürmüş, onları “anlamak” gibi insana iyi gelen, dinginlik veren bir duygudan mahrum bırakmıştır.

• Daha baştan Planck’ı rahatsız ederek başlamış. Adamcağız tüm muhafazarkarlığına karşın dünyadaki en devrimci adımlardan birini atmak zorunda kalmış.
• Olasılık dalgası denkleminin formülasyonunu yazarak kurama esaslı bir katkı sağlayan Schrödinger, kuramın olasıcı yapısını ünlü kedi –düşünce- deneyiyle ti’ye almış, sonunda kuramdan soğumuş, “Yaptığım katkıdan pişmanım.” Demiş.
• Belirsizlik ilkesi’ni keşfeden Heisenberg, göl kenarında yaptığı yürüyüşlerde “Doğa bu kadar tuhaf olamaz” diyerek gezinirmiş.
• Feynman : “Kuantum fiziğini anladığınızı düşünüyorsanız, onu anlamamışsınız demektir.” Hatta açık açık: “Şunu emin bir şekilde söyleyebilirim ki, kuantum mekaniğini kimse anlamıyor.” Demiş ki herkes bunu içinden düşünüyormuş zaten.
• Bir başkası da “ Kuantum fiziği anlaşılamaz, sadece ona alışabilirsiniz.” demiş.
• Einstein, kuramın olasıcı yapısını içine sindirememiş, “Tanrı zar atmaz.” Demiş, kuramı olasıcı yapısından kurtarmak için yıllarca -ölene dek-  uğraşmış, “Buna, görelilikten yüz kat fazla uğraştım.” Demiş. (İlerde söz edeceğim, sonunda Einstein haksız çıktı, doğa olasıcı davranıyor.)  Ölçüm yapmadan önce maddesel olarak var olmamayı da; “Ayın sen bakmadığında orada olmadığına inanıyor musun?” Sorusuyla eleştirmiş.
• De Broglie de Einstein gibi, uzun yıllar olasıcı yapıya yeni bir yorum getirmekle uğraşmış.
• Heinz R. Pagels: İçimizdeki bir şey kuantum kuramını anlamak istemez. Zekamızla onu kabul ederiz, çünkü matematiksel olarak tutarlıdır ve deney sonuçlarıyla uygundur. Yine de zihnimiz huzursuzdur. Fizikçiler ve başka insanların kuantum kuramını anlamakta güçlük çekişleri bana, çocukların henüz anlamadıkları bir kavramla karşılaştıkları zamanki yanıtlarını hatırlatıyor. Psikolog Jean Piaget, bu olayı çocuklarda incelemiştir. Belli yaştaki bir çocuğa, her biri farklı şekle sahip, aynı düzeyde bir sıvı ile doldurulmuş saydam kaplar gösterilirse, çocuk tüm kaplarda aynı miktarda sıvı olduğunu düşünür. Çocuk henüz, sıvı miktarını yalnız yükseklikle değil, hacimle de ilgili olduğunu anlamaz. Çocuğa problemi doğru görmenin yolu açıklanırsa, çocuk genellikle bunu anlar, fakat hemen eski düşünme şekline döner. Ancak belli bir yaştan sonra, altı veya yedi yaş civarında, çocuk miktar ile hacim arasındaki ilişkiyi anlamaya başlar. Kuantum kuramını anlamaya başlayış buna benzer. Onu anladığınızı düşünmeniz ve zihninizde kuantum gerçekliğinin bir resmi oluşmasından sonra, tıpkı Piaget’in deneyindeki gibi, hemen eski, klasik düşünme tarzına dönersiniz.
• Dirac: İyi bir teori olarak kabul ettiğimiz kuantum teorisinde sonsuzlukları ihmal ediyor olmamız beni çok rahatsız ediyor. Bu mantıklı değil. Mantıken matematikte bir değeri çok küçük olduğu için ihmal edersiniz, sonsuz büyüklükte olduğu ve onu istemediğimiz için değil.
• Bohr demiş ki “ Kuantum fiziği karşısında şok olmamış olan kişi onu anlamamış demektir.” Sanki şok olan anlamış gibi 🙂 En uyanık kişi Bohr aslında. Karışıklığı sezince, makroskopik sistemleri ısrarla kuantum teorisinin dışında tutmak istemiş. Klasik dünya ayrı, kuantal dünya ayrı demiş çıkmış işin içinden. Kuantum gerçekliği hakkında spekülasyonlara girmektense teoriyi sadece deney sonuçlarını istatisitiksel anlamda önceden bildirebilir bir yöntem olarak nitelemiş.

Bilim adamları bu haldeyken diğer insanlar ne durumda? 2018’de, ülkemizde, fen bilgisi öğretmenliği okuyan üniversite öğrencilerinin konuyu neden anlamadığı üzerine makale yayınlanmış. Sonuçları kısaca şöyle;

• Sağduyumuzla uyumsuz oluşu
• Gündelik hayatta karşılaşmamak
• Klasik fiziğin eksik bilinişi
• Kuantum fiziği ile klasik fiziğin farklarının bilinmemesi.

Sonuçta teori tutarlı ve deneysel yönden başarılı ancak sağduyuya aykırı.  Kuantum mekaniği ile sağduyumuz arasında bir problem olabilir ama doğa ile kuantum mekaniği  arasında bir sorun görünmüyor.